عوامل تشدید کننده اختلال افسردگی

اختلال افسردگی یک بیماری روانی است که با درجه بالایی از اندوه و ناراحتی و با عواقبی مثل اختلال در خواب، خوراک و از دست دادن علایق همراه است. در این مقاله از مجله سبک زندگی قصد داریم به صورت علمی عوامل تشدید کننده اختلال افسردگی را بیان کنیم. در اینجا یاد می‌گیرید که این عوامل چه چیزهایی هستند و اگر خود نیز دارای چنین علایمی هستید، چگونه آن‌ها را کنترل کنید.

مقدمه‌ای بر اختلال افسردگی ( تعریف افسردگی از منظر روانشناسی بالینی )

از منظر روانشناسی بالینی، اختلال افسردگی تعریف واضحی دارد: یک اختلال خلقی بسیار جدی است که با احساس غم و اندوه فراوان همراه است. افرادی که به این اختلال دچار می‌شوند علایق خود را به فعالیت‌های عادی روزمره از دست داده و به تدریج با مشکلاتی مثل اختلال خواب و تغییر اشتها مواجه می‌شوند.

اختلال افسردگی در دسته افسردگی شدید قرار می‌گیرد. افسردگی در درجه خفیف با مشکلاتی مثل از دست دادن انگیزه و عدم تمرکز همراه است. اگر درجه افسردگی به حد متوسط برسد، به این مشکلات مواردی مثل غم و اندوه شدید نیز اضافه می‌شود. درجه شدید آن که به عنوان اختلال افسردگی شناخته می‌شود، باعث از دست دادن انگیزه برای کارهای عادی روزانه، مشکلات در خواب، اشتها و انزوای اجتماعی شدید می‌شود.

عوامل زیستی و ژنتیکی اختلال افسردگی

برای اینکه بهتر با عوامل تشدید کننده اختلال افسردگی آشنا شویم لازم است که عوامل زیستی و ژنتیکی آن را بشناسیم:

عامل ژنتیکی: ژنتیک و سابقه خانوادگی در شدت افسردگی نقشی مستقیم دارد. تحقیقات بالینی نشان می‌دهد که سابقه ژنتیکی تا 40 درصد روی بروز افسردگی تاثیر می‌گذارد. با اینکه هنوز ژن عامل افسردگی کشف نشده، اما اگر کسی دارای سابقه خانوادگی در افسردگی باشد، تا حد زیادی مستعد ابتلا به اختلال افسردگی است.

عامل زیستی: از سویی عدم تعادل نوروترانسمیترها (مثل سروتونین و دوپامین) نیز تاثیری مستقیم در بروز این اختلال دارد. علت آن هم این است که سروتونین به عنوان هورمون تنظیم‌کننده خلق و خو، اشتها و خواب و دوپامین که سیستم پاداش مغز، انگیزه، لذت، حافظه و حرکت را کنترل می‌کند، دو هورمون اصلی هستند که شرایط روانی ما را مشخص می‌کنند. در نتیجه عدم تعادل در هر کدام باعث بروز اختلال افسردگی می‌شود.

عوامل روانشناختی افسردگی

دسته دیگری از عوامل که در بروز اختلال افسردگی نقش دارند، عوامل روانشناختی هستند. این عوامل بیشتر به طرز فکر و نوع نگاه به دنیا وابسته هستند. شناخت دقیق آنها به ما کمک می‌کند بهتر از عوامل تشدید کننده اختلال افسردگی آگاه شویم:

سبک فکری منفی

سبک فکری منفی عموما ریشه در الگوهای فکری مخرب دارند. این الگوها به تدریج باعث احساس ناامیدی، نشخوار فکری، احساس بی ارزشی و در نهایت گرفتاری در چرخه تشدید کننده احساسات منفی می‌شود. این چرخه‌ها کنار هم یک سبک فکری منفی و در نهایت ابتلا به اختلال افسردگی را به همراه خواهند داشت.

خودسرزنشی

مقصر دانستن خود برای هر اتفاق کوچک و بزرگی، وقتی به صورت پایدار انجام شود، به خودسرزنشی ختم می‌شود. خودسرزنشی نیز یک چرخه معیوب است که در نهایت باعث ابتلای فرد به افسردگی می‌شود.

اختلال در تنظیم هیجانات

عدم توانایی مدیریت موثر پاسخ به هیجانات مختلف، باعث اختلال در تنظیم هیجانات می‌شود. این اختلال زمینه‌ساز و البته از عوامل تشدید کننده اختلال افسردگی است.

عزت نفس پایین

همچنین نداشتن عزت نفس باعث می‌شود که به مرور نقش فرد در اجتماع کمرنگ شده، به انزوا پناه ببرد و در نهایت به اختلال افسردگی مبتلا شود.

عوامل محیطی و اجتماعی

دسته مهم دیگر عوامل تشدید کننده اختلال افسردگی شامل عوامل محیطی و اجتماعی است. این عوامل نسبت به دیگر مواردی که گفتیم طیف وسیع‌تری دارند. به همین دلیل مهم‌ترین آنها را در ادامه آورده‌ایم:

• تنهایی و طرد اجتماعی: گاه پیش می‌آید که آدمی به خاطر یک سری اتفاقات ترجیح می‌دهد تنهایی خودش را بغل کند، اما این بغل کردن تنهایی و طرد اجتماعی نباید زیاد طول بکشد؛ چرا که در نهایت باعث ایجاد افسردگی می‌شود.
• نبود حمایت عاطفی: افرادی که از حمایت عاطفی برخوردار نیستند، مثلا دوستی همراه ندارند یا اعضای خانواده‌شان با آنها از در محبت وارد نمی‌شوند، به تدریج در خود فرو رفته و در موارد شدید دچار افسردگی می‌شوند.
• فشارهای اقتصادی و شغلی: وجود فشارهای اقتصادی و شغلی به طور مستقیم باعث ابتلا به اختلال افسردگی نمی‌شوند، اما کافی است کسی مستعد این اختلال باشد و همزمان درگیر این مشکلات شود. در این صورت فشارهای اقتصادی و شغلی به مهم‌ترین عوامل تشدید کننده اختلال افسردگی فرد تبدیل می‌شود.
• فشار تحصیلی: فشار تحصیلی در سنین نوجوانی و جوانی، جزو موارد بسیار شایع و از عوامل تشدیدکننده اختلال افسردگی است. اگر درگیر این مشکل هستید، تا کار به جاهای باریک کشیده نشده حتما از یک مشاور روانشناس کمک بگیرید.

نقش تجربه های آسیب زا و تروما در بروز افسردگی

تجربه‌های آسیب‌زا و تروما مثل سوگ عزیز، جدایی از کسی که دوستش داریم، تجربه خشونت خانگی از دوران کودکی یا سوء استفاده جنسی از سوی نزدیکان، جزو مواردی هستند که فرد را در موقعیتی مستعد ابتلا به اختلال افسردگی قرار می‌دهند. خاطرات دردناک تاثیری فراوان بر افزایش شدت افسردگی دارند. برای همین است که افراد با چنین تجربیاتی، بسیار آسیب پذیر هستند و عوامل تشدیده کننده اختلال افسردگی روی آنها با قدرت بیشتری اثر می‌گذارد.

بیشتر بخوانید: راهکارهای کاهش استرس

سبک زندگی ناسالم

با اینکه از دید بسیاری از افراد داشتن یک سبک زندگی ناسالم زیاد خطرناک نیست و انواع این سبک‌های ناسالم را به شکل تفریح در نظر می‌گیرند، اما در طولانی مدت عواقب خطرناکی مثل ابتلا به اختلال افسردگی به همراه دارند. کم‌خوابی، تغذیه نامناسب و بی‌تحرکی وقتی کنار هم قرار گیرند، به مرور شما را به انزوا کشانده و در نهایت در چاه افسردگی گرفتار می‌کنند.

همچنین مصرف مواد مخدر، الکل یا وابستگی به داروهای آرام‌بخش نیز عواقب خطرناکی دارند که ابتلا به اختلال افسردگی یکی از اصلی‌ترین آنهاست. مصرف مواد در ابتدای راه لذت‌بخش است. بعد از مدتی افسردگی بسیار عمیق و سنگینی به همراه دارد که اگر به موقع جلوی آن گرفته نشود، به اختلال ختم می‌شود.

داشتن همزمان اختلالات روانی

وقتی دیگر اختلالات شخصیت و روانی مثل اضطراب، وسواس و اختلال شخصیت دو قطبی همزمان عمل کنند، به عوامل تشدید کننده اختلال افسردگی تبدیل می‌شوند. داشتن اضطراب تا حد اندکی برای اینکه زندگی ما نظم گیرد لازم است، اما وقتی شدت آن از حد گذشته و به اختلال تبدیل شود، باعث بروز افسردگی می‌شود.

حال فرض کنید کسی هم به اختلال اضطراب دچار است، هم اختلال دوقطبی دارد. در این صورت وقتی وارد فاز افسردگی می‌شود، اختلال اضطراب باعث تشدید افسردگی او می‌شود. اختلالات روانی عموما با یکدیگر تعامل و همپوشانی دارند و به همین دلیل باعث تشدید علائم افسردگی می‌شوند.

نقش تکنولوژی و رسانه ها

شبکه‌های اجتماعی بر تصویر ذهنی که ما از خود می‌سازیم تاثیر دارند. برای مثال وقتی یک نوجوان وارد اینستاگرام شود و با پیج شخصی که همسن خودش است، اما یک بخشی از زندگی‌اش را به مخاطبان نشان می‌دهد که برای خیلی‌ها آرزوست، ممکن است احساس ناکافی بودن را تجربه کند و به تدریج علائم افسردگی در او بروز یابد. همچنین این مقایسه خود با تصویر مجازی افراد، منجربه اعتیاد به فضای مجازی و انزوای اجتماعی می‌شود که از عوامل تشدید کننده اختلال افسردگی هستند.

جمع بندی و مسیرهای درمانی پیشنهادی برای کنترل عوامل تشدیدکننده اختلال افسردگی

اختلال افسردگی زمانی بروز می‌کند که شدت افسردگیتان از حد متوسط بگذرد. عوامل زیادی در بروز این اختلال دخیل هستند که مهم‌ترین آنها ژنتیک، مشکلات زیستی، عوامل روانی، عوامل محیطی، سبک زندگی و تجربه‌های آسیب‌زا و تروماها هستند. در این مقاله به بررسی هر کدام از این عوامل تشدید کننده اختلال افسردگی پرداختیم.

بهترین راه برای درمان این مشکل در درجه اول تشخیص عوامل تشدید کننده است. این کار باید توسط متخصصان و روانشناسان بالینی انجام شود. همزمان با روش‌های درمانی، لازم است یک سری توصیه‌ها را برای کاهش تاثیر این عوامل در زندگی روزمره جدی گرفت و به کار بست که تعدای از آنها شامل موارد زیر است:

فعالیت بدنی منظم و روزانه، تغذیه سالم و کافی، خواب کافی، ایجاد ارتباطات اجتماعی مثبت و موثر، کنترل استرس، اجتناب از مصرف مواد مخدر و الکل و یافتن یک فعالیت هنری، علمی یا ورزشی برای جهت دادن به زندگی روزانه.

در پایان امیدواریم مطالب گفته شده به شما در تشخیص و برطرف کردن عوامل تشدید کننده اختلال افسردگی کمک کند.

سوالات متداول

چه چیزی باعث تشدید افسردگی می‌شود؟

نداشتن فعالیت بدنی، نداشتن خواب کافی، تغذیه ناسالم، مصرف مواد مخدر و الکل، داشتن الگوهای فکری منفی، روابط اجتماعی نامناسب و تروماهای گذشته باعث تشدید افسردگی می‌شوند.

از کجا بفهمیم که افسردگی داریم؟

برای تشخیص اینکه افسردگی دارید یا نه لازم است که با یک متخصص بالینی مشورت بگیرید. با این حال اگر انگیزه لازم برای انجام کارهای روزانه را ندارید و مقداری غم و اندوه در هر لحظه از زمان همراه شماست، احتمالا دچار افسردگی هستید.

راه‌های درمان و کاهش عوامل تشدیدکننده اختلال افسردگی چیست؟

مهم‌ترین راه‌های درمان و کاهش عوامل تشدید کننده اختلال افسردگی شامل روان درمانی، تغییر سبک زندگی و دارودرمانی هستند.