اختلال شخصیت پارانوئید
در اختلال شخصیت پارانوئید (PPD) فرد مبتلا به آن رفتاری از خود نشان می‌دهد که از دید افراد نرمال و عادی کاملا غیر عادی محسوب می‌شود. واضح‌ترین رفتار این افراد اینگونه است که همیشه به دیگران مشکوک بوده و فکر می‌کنند همه مردم دنیا در حال آسیب رساندن به آنها هستند. نکته جالب درباره افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید این است که متوجه عجیب بودن رفتار خود نبوده و نمی‌توان به سادگی آنها را متوجه رفتار عجیبشان کرد. اگر با این افراد در ارتباط هستید یا درباره آن کنجکاو شده‌اید، تا پایان مقاله همراه مجله سبک زندگی شوید تا هر نکته‌ای لازم است در این باره بدانید را به شما توضیح دهیم.
اختلال شخصیت پارانوئید چیست
به زبان علمی اختلال شخصیت پارانوئید جزو دسته اختلال های شخصیتی مثل محسوب می‌شود. این خوشه از اختلالات شخصیتی با رفتارهای مشخصی مثل بدگمانی، سوء ظن و بی‌اعتمادی همراه است. تحقیقاتی که در این باره انجام شده نشان می‌دهد که در میان مردان بزرگسال شایع‌تر از زنان بزرگسال است. همچنین طی یک تحقیق گسترده مشخص شده که این اختلال یکی از شایع‌ترین انواع اختلال شخصیت در میان مردم دنیاست طوری که حدود 20 درصد بزرگسالان ایالات متحده آمریکا درگیر آن هستند. به همین خاطر تشخیص اختلال شخصیت پارانوئید، درمان و راه‌های جلوگیری از آن بسیار ضروری محسوب می‌شود.
رفتارهای اختلال شخصیت پارانویا
اختلال شخصیت پارانوئید یا پارانویا تا حد زیادی باعث اختلال در زندگی افرادی که به آن مبتلا هستند نیز می‌شود. این افراد ممکن است در مواجهه با افراد عادی این سوالات را مطرح کنند که چرا به من خیره شده‌ای؟ آیا هدفت از گفتن این جمله مسخره کردن من بود؟ آیا آن شخص پشت سر من حرف می‌زد؟ و… دلایل متعددی باعث ابتلای افراد به اختلال شخصیت پارانویا می‌شود با این حال دلیل اصلی آن هنوز مشخص نیست. اگر قصد داریم از بروز این اختلال جلوگیری کنیم لازم است رایج‌ترین دلایل بروز آن را بدانیم:
- خانواده‌های با سابقه اسکیزوفرنی عموما در طی چند نسل افرادی دارای اختلال شخصیت پارانوئید پرورش می‌دهند که علت ژنتیکی دقیق آن هنوز مشخص نیست.
- افراد با ترومای کودکی (جنسی یا عاطفی) با احتمال بیشتری در بزرگسالی دچار اختلال شخصیت پارانویا می‌شوند.
- سوء مصرف مواد نیز به طور غیر مستقیم باعث بروز این اختلال می‌شود؛ بخصوص در میان کسانی که به مصرف روانگردان‌های صنعتی اعتیاد پیدا کرده‌اند.
علائم اختلال شخصیت پارانوئید در dsm5
طبق ویراست 5 اختلال شخصیت روانی dms که یک فهرست از اختلالات روانشناسی است که توسط انجمن ملی روانشناسی آمریکا منتشر می‌شود. طبق ویراست 5 این انجمن اختلال شخصیت پارانوئید با علائم رفتاری و الگوهای ذهنی که در جدول زیر بیان کرده‌ایم، شناخته می‌شوند:
| بی اعتمادی و سوء ظن به دیگران طوری که حتی هر کار خیری در حق آنها نیز یک توطئه پنداشته می‌شود. | نگرانی دائمی از وفاداری افراد نزدیک حتی همسر و والدین. | عدم درد و دل و بیان و ابراز احساسات حتی به نزدیک‌ترین افراد زندگی به خاطر بی‌اعتمادی به هر کسی که دور و برشان است. | سوء برداشت نسبت به هر گونه ابراز علاقه یا ابراز احساس دوستانه از سوی دیگران. | کینه‌ورزی، تعصب، حسادت و خشم نسبت به دیگران. | نسبت دادن هر جمله یا اظهار نظری به شخصیت خود طوری که دیگران به هیچ وجه متوجه ارتباط این دو نخواهند شد. |
ارتباط با افراد مبتلا به شخصیت پارانوئید
برقراری ارتباط با افراد مبتلا به شخصیت پارانوئید دشوار است. اگر در نزدیکان خود شخصی را سراغ دارید که با چنین اختلالی دست به گریبان است، حتما چند وقت یکبار شاهد پرخاشگری از سوی وی و راه افتادن دعوا بدون هیچ دلیل مشخصی بوده‌اید. چنین افرادی را با دیده بیمار نگاه کنید و سعی نکنید همیشه آنها را مقصر جلوه دهید. زندگی به اندازه کافی برای این افراد دشوار است. برای همین سعی کنید کمی روی ارتباط خود با آنها کار کرده و یک سری اصول به کار ببرید تا دچار مشکل بیشتر نشوید:
به یاد داشته باشید که هر بار این افراد در حال نصیحت و توهین به دیگران هستند، در اصل دارند درباره نقاط ضعف خودشان توضیح می‌دهند پس سعی کنید زیاد جبهه نگیرید.
گوشه‌گیری بیش از حد این افراد می‌تواند پیش زمینه بروز اسکیزوفرنی یا اختلال افسردگی اساسی در آنها باشد. برای همین در صورت مشاهده چنین رفتاری حتما از متخصص مربوطه کمک بخواهید.
اگر فرد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویا در گروه‌های خاصی که عموما جامعه با آنها چندان همدلی ندارد عضو شود، مشکلات وی عمیق‌تر می‌شود. به همین دلیل از این کار آنها حمایت نکنید.
بیشتر بخوانید: خصوصیات افراد خودشیفته
روش های تشخیص اختلال شخصیت پارانوئید
هر چند در نهایت این متخصص است که باید تشخیص دهد فردی دارای اختلال شخصیت پارانوئید هست یا نه، اما علائم واضحی برای تشخیص آن وجود دارد که لازم است بدانید:
شک به وفاداری دیگران
افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید به وفاداری دیگران حتی نزدیک‌ترین افراد زندگیشان نیز مشکوک هستند. برای همین بیشتر از دیگران در معرض فروپاشی روابط خانوادگی و دوستانه قرار دارند.
عدم توانایی همکاری
این افراد عموما به خاطر بدگمانی افراطی که به دیگران دارند، از هر گونه همکاری مثبت و سازنده با آنها ناتوان هستند. این ویژگی باعث می‌شود که نتوانند کارهای گروهی را تحمل کرده و اگر هم به چنین همکاری تن دهند بعد از مدتی جدا شده و حتی باعث از هم پاشی گروه نیز می‌شوند.
حساس بودن به انتقاد
کوچکترین نقدی روی افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید روان آنها را از هم گسسته می‌کند و باعث خشم شدیدشان نسبت به شخص منتقد می‌شود. در موارد حاد این عصبانیت ممکن است به کینه دائمی نیز تبدیل شود.
نداشتن آرامش
نبود آرامش و داشتن اضطراب دائمی یکی دیگر از علائم افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید است. گاه این ویژگی چنان شدید بروز می‌کند که درمانگر مجبور می‌شود برای کنترل آن داروهای ضد اضطراب برای بیمار تجویز کند.
روش های درمانی اختلال شخصیت پارانوئید
مهم‌ترین مرحله درمان افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید این است که آنها را قانع کنید که بیمار هستند و نیاز به درمان دارند. برای همین هیچ درمان خانگی موثری برای این اختلال وجود ندارد و باید حتما از یک متخصص مجرب کمک بگیرید. در کل دو روش امروزی درمان این اختلال شامل روان درمانی و مصرف دارو است. هر کدام از این روش‌ها نیز مزایا و معایب خاص خود را دارد که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.
روان درمانی
نشستن پای صحبت افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویا تنها از پس روانشناسان مجرب بر می‌آید. برای اینکه این روش درمانی موثر باشد باید روان درمانگر محیطی همدلانه و مطمئن برای بیمار فراهم کند تا از ترس‌ها و نیازهایش بگوید. از موثرترین روش‌های روان درمانی که روی افراد مبتلا به این اختلال نتایج مثبتی داشته می‌توان به رفتاردرمانی شناختی (CBT) و درمان دیالکتیکی رفتاری (DBT) که مبتنی بر روش CBT است اشاره کرد. این روش درمان به افزایش حس اعتماد، مهارت‌های عمومی مقابله و همچنین بهبود روابط اجتماعی، عزت نفس این افراد کمک می‌کند.
مصرف دارو
اگر روش‌های روان درمانی جواب ندهد، روانشناس بیمار مبتلا را به روانپزشک معرفی می‌کند تا از دارو درمانی برای حل مشکلات او استفاده شود. عمده‌ترین داروهایی که برای درمان افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید تجویز می‌شود داروهای ضد اضطراب هستند. اگر اوضاع بیمار وخیم باشد از داروهای روان پریشی نیز استفاده می‌شود. توجه داشته باشید که مصرف خودسرانه این داروها حال بیمار را بدتر می‌کند پس حتما تحت نظر متخصص از آنها استفاده کنید.
نکته اینجاست که تاکنون هیچ دارویی که مستقیما برای درمان اختلال شخصیت پارانوئید باشد، توسط انجمن سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)، معرفی نشده است، اما داروهای ضد روان‌پریشی و ضد افسردگی می‌توانند کمک کنند تا افکار هذیانی این افراد کمی کاهش یابد. داروهای ضد روان‌پریشی مثل ریسپریدون، الانزاپین و داروهای ضد افسردگی مثل سرترالین و فلوکستین می‌توانند موثر باشند. نکته مهم اینکه این داروها باید توسط روانپزشک تشخیص و تجویز شوند؛ به هیچ وجه نباید خودسرانه مصرف شوند.
حرف آخر
در این مقاله توضیحاتی کلی درباره اختلال شخصیت پارانوئید ارائه شد تا هر سوالی درباره آن ذهنتان را درگیر کرده پاسخ داده شود. این نکات از توضیح این اختلال شروع شد، سپس با علائم تشخیص آن ادامه یافت و در نهایت به روش‌های درمانی ختم شد. در پایان امیدواریم مطالب گفته شده برای شما مفید بوده و بتوانید با این بیماری بهتر مقابله کرده و روش درمانی مناسب آن را به کار ببرید.
سوالات متداول
مشخص ترین علائم ابتلا به اختلال شخصیت پارانوئید چیست؟
بد گمانی به دیگران، سوء ظن، بد رفتاری و عدم اطمینان به افراد نزدیک و دور از مشخص‌ترین علائمی است که افراد مبتلا به این بیماری در رفتارهای خود نشان می‌دهند.
چه عواملی روی بروز اختلال شخصیت پارانوئید تاثیر می‌گذارد؟
از دلایل اصلی ابتلا به این اختلال می‌توان به سابقه بیماری روانی خانوادگی، سبک زندگی ناسالم و مصرف مواد مخدر و تجربه ترومای دردناک جنسی یا عاطفی در کودکی اشاره کرد.
روش‌های درمان اختلال شخصیت پارانویا کدام است؟
دو روش کلی برای درمان این اختلال وجود دارد: استفاده از جلسات روان درمانی، مصرف داروهای ضد اضطراب و روان پریشی زیر نظر روانپزشک.
منابع:
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/9784-paranoid-personality-disorder
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK606107/#:~:text=Paranoid%20personality%20disorder%20(PPD)%20is%20a%20psychiatric%20disorder%20distinguished%20by,their%20spouse%20or%20sexual%20partner
https://medlineplus.gov/ency/article/000938.htm#:~:text=Paranoid%20personality%20disorder%20(PPD)%20is%20a%20mental,*%20Social%20isolation%20*%20Detachment%20*%20Hostility
