اختلال های شخصیت
الگوهای پایدار و ناپایدار رفتاری خاصی وجود دارد که هر کدام از آنها نشان از یک اختلال شخصیت مرتبط است. اختلال های شخصیت زیر مجموعه اختلال‌های روانی محسوب شده و برای همین لازم است عوامل آن بررسی، علائمش شناخته شود و راه‌های درمانی مناسب هر اختلال به کار برده شود تا بتوان به خوبی از پس آن برآمد. در این مقاله از مجله سبک زندگی قرار داریم تمام این موارد را با تفصیل در اختیارتان قرار دهیم، پس تا پایان مطلب با ما باشید.
انواع اختلال های شخصیت
گفتیم که انواع اختلال شخصیت زیرمجموعه اختلالات روانی محسوب می‌شود. به همین دلیل انواع اختلال روانی شامل دسته وسیعی از نشانه‌ها و مشکلات می‌شود که به طور کلی شامل موارد زیر است. این موارد از آخرین آپدیت نسخه کتابچه راهنمای تشخیصی DSM-5 (راهنمای آماری اختلالات روانی) گرفته شده است.
اختلالات تکوین عصبی
این موارد به خاطر نقص در رشد عصبی نوزادان رخ داده و نشانه‌های آن از همان کودکی یا در مواردی تنها در بزرگسالی قابل تشخیص است. از مشهورترین انواع اختلال تکوین عصبی می‌توان به کم توانی ذهنی، تاخیر کلی رشد، اختلالات کلی ارتباطی، اختلال طیف اوتیسم و اختلال بیش فعالی/ کمبود توجه (ADHD) اشاره کرد.
اختلالات دو قطبی
همان طور که از نام اختلال شخصیت دو قطبی مشخص است، افرادی که با این اختلال درگیر هستند دارای دو نوع خلق‌وخو هستند که طوری که عموما یا خیلی شاد هستند یا بسیار غمگین. برای همین دو دوره در این بیماران به وضوح قابل مشاهده است: شیدایی و دوره‌های افسردگی.
شیدایی: این دوره با شادی فراوان و اعتماد به نفس بیش از حد خودش را نشان می‌دهد. افراد در این دوران ممکن است دست به کارهای عجیبی مثل قمار و ولخرجی هم بزنند بدون اینکه به عواقبش فکر کنند.
افسردگی: احساس گناه، بدخلقی و پشیمانی از بارزترین نشانه‌هایی است که در این دوران بروز می‌کند. در این دوران بیماران ممکن است علاقه خود را به همه چیز از دست داده و حتی به خودکشی فکر کنند.
اختلالات اضطرابی
ترس بیش از حد و مداوم، نگرانی، اضطراب و اختلالات رفتاری مرتبط با آن از مهم‌ترین نشانه‌های انواع اختلالات اضطرابی است. بیمارانی که با انواع اختلالات اضطرابی درگیر هستند از خود رفتار تهاجمی و عصبی زیادی نشان می‌دهند. اختلال اضطراب فراگیر (GAD)، آگورافوبیا (ترس از مکان‌های شلوغ)، اختلال اضطراب اجتماعی، اختلال هراس (پانیک)، اختلال اضطراب جدایی و دیگر فوبیاهای خاص از مشهورترین انواع اختلالات اضطرابی محسوب می‌شوند.
اختلالات مرتبط با استرس
عوامل استرس‌زا چنان برای سلامت روان ما خطرناک هستند که می‌توانند منجربه به انواع اختلالات مرتبط با آن شوند. وقایع استرس‌زا یا آسیب‌های شدید روانی از دلایل اصلی ابتلا به انواع اختلالات مرتبط با استرس هستند. از مشهورترین انواع این اختلالات می‌توان به اختلال استرس حاد، اختلالات سازگاری، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) و اختلال دلبستگی واکنشی اشاره کرد.
انواع اختلالات گسستگی
هر مدل اختلالات روانشناختی که منجربه گسست در بخش‌هایی از حافظه، هویت یا آگاهی فرد می‌شوند در این دسته قرار می‌گیرند. این مدل اختلالات اغلب باعث می‌شود که فرد بیمار در انجام بسیاری از کارهای روزانه زندگی خود بماند. از مشهورترین این مدل اختلالات می‌توان به آمنزیای گسسته (فراموشی تجزیه ای)، اختلال هویت تجزیه ای و اختلال شخص زدایی – واقعیت زدایی اشاره کرد که هر کدام به نوعی باعث وقفه در زندگی فرد بیمار می‌شوند.
اختلالات روان تنی
این مدل اختلالات علاوه بر اینکه روی روان بیمار تاثر دارند، باعث بروز یک سری نشانه واضح فیزیکی نیز می‌شوند. این نشانه‌های فیزیکی عموما ریشه در فیزیولوژی یا مشکلات ژنتیکی افراد ندارد و به خاطر روان ناسالمی است که بیماران با آن درگیر هستند. اختلال علائم جسمانی، اختلال اضطراب بیماری، اختلال تبدیلی و اختلال ساختگی از مشهورترین انواع اختلال روان تنی هستند که در درجات شدید منجربه بستری شدن بیمار می‌شوند.
اختلالات تغذیه‌ای
گاه نگرانی‌های وسواسی در مورد وزن و الگوهای تغذیه‌ای مخرب (مثل مصرف مواد مخدر) باعث تاثیرات منفی روی روح و روان افراد شده و در نهایت منجربه اختلالات تغذیه‌ای می‌شوند. بی‌اشتهایی عصبی، پراشتهایی عصبی، اختلال پر خوری افراطی، اختلال پایکا (Pica) و اختلال نُشخوار از مهم‌ترین انواع اختلالات تغذیه‌ای هستند که به مرور روی سلامت بدن هم تاثیر منفی می‌گذارند.
اختلالات خواب
هرگونه بی‌نظمی در الگوی خواب شبانه نشانی از اختلال خواب است. نوع اول این اختلالات، نارکولپسی نام دارد که فرد وقتی دچار آن شود نیاز غیر قابل کنترل به خواب پیدا می‌کند. نوع دوم اختلال بی خوابی است که تحت تاثیر آن فرد نمی‌تواند به درستی در طول شبانه روز بخوابد. نوع سوم نیز پاراسومنیا نام دارد که نشانه‌های آن شامل راه رفتن در خواب، حرف زدن در خواب و… است.
اختلالات افسردگی
دسته وسیعی از اختلالات روانی وجود دارند که اختلالات افسردگی نام دارند. این اختلال به شکل‌های مختلف باعث مختل شدن کار، زندگی، ارتباط، دنبال کردن علایق و… در افراد می‌شود. انواع مشهور آن شامل اختلال بی‌نظمی خلقی، اختلال افسردگی عمده، اختلال افسردگی مداوم (دیستمی)، اختلال دیسفوریای پیش از قاعدگی و اختلال افسردگی ناشی از مواد/ دارو است.
اختلالات شخصیتی
در نهایت نوبت به معرفی اختلال های شخصیت می‌رسد که در کل به انواع زیر تقسیم می‌شوند:
اختلال شخصیت ضد اجتماعی، اختلال شخصیت دوری‌گزین یا اجتنابی، اختلال شخصیت مرزی، اختلال شخصیت نمایشی، اختلال شخصیتی خودشیفته، اختلال شخصیت پارانوئید، اختلال شخصیت اسکیزوئید و اختلال شخصیت اسکیزوتایپال.
نشانه های اختلال شخصیت
هر کدام از 8 نوع اختلال های شخصیت که نام بردیم یک سری نشانه واضح دارند که اطلاع از آنها به شما کمک می‌کند بهتر با افراد مبتلا به آنها برخورد کرده و برای درمانشان بکوشید. به‌صورت خلاصه‌وار در ادامه نشانه‌های اختلال های 8 گانه شخصیت را معرفی می‌کنیم.
اختلال شخصیت پارانوئید یا بدگمان
ترس شدید و بی‌اعتمادی نسبت به دیگران از نشانه‌های واضح این اختلال شخصیت پارانوئید است. این افراد همیشه در توهم این به سر می‌برند که گویا کسی به جانشان یا شخصیتشان قصد سوء دارد و برای همین به همه افراد بدگمان هستند.
اختلال شخصیت اسکیزوئید
این افراد در ظاهر مشکلی ندارند، اما در روابط صمیمی خود دچار مشکل بوده و به همین دلیل نزدیکانشان می‌دانند که چقدر دچار مشکلات روانی هستند. این افراد از بسیاری فعالیت‌ها لذت نمی‌برند، علاقه‌ای به صمیمی شدن با دیگران ندارند و ترجیحشان این است که کسی دور و برشان نباشد.
اختلال شخصیت اسکیزوتایپی
این اختلال شخصیت بیشتر در افرادی دیده می‌شود که در کودکی تجربه‌های متفاوتی از دیگران داشته‌اند و برای همین در رفتار آنها نشانه‌هایی مثل احساس اضطراب و تنش هنگام قرار گرفتن در میان مردم، ذهن‌خوانی افراطی و گاه برداشت اشتباه از واقعیت مشاهده می‌شود.
اختلال شخصیت ضداجتماعی
این افراد هیچ اهمیتی برای قوانین اجتماعی و نرم‌ها قائل نبوده و اغلب بدون فکر کردن به عواقب، خود و دیگران را در موقعیت‌های خطرناک قرار می‌دهند. این افراد بسیار خودخواه بوده و به اکثر انسان‌ها به عنوان ابزاری برای رسیدن به هدف خود نگاه می‌کنند.
اختلال شخصیت مرزی
اختلال شخصیت مرزی یا (BPD) در روابط خود بسیار ناپایدارند و واضح‌ترین نشانه رفتاری آنها این است که احساساتشان شدیدا تغییر می‌کند. مشکل اصلی این افراد این است که درک صحیحی از اینکه که هستند و چه می‌خواهند ندارند.
اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریونیک
افرادی که مبتلا به این مدل اختلال شخصیت هستند خواهان توجه افراد دیگر به شکل افراطی هستند. این افراد اگر یک روز از دیگران توجه نگیرند دچار اضطراب و پرخاشگری و حتی افسردگی می‌شوند. برای همین عموما تشنه ارتباط‌های زودگذر هستند.
اختلال شخصیت خودشیفته
خصوصیات افراد خودشیفته این است از انتقاد می‌ترسند، با دیگران به دیده تحقیر می‌نگرند و در کل خودشان را مرکز عالم می‌پندارند. این افراد دارای ارتباط صمیمی قوی نبوده و در نگه داشتن دوستان خود ناتوانند. برای همین اکثر مواقع هنگام ترک شدن عصبانیتی شدید از خود نشان داده و اکثر مواقع پیش دستی کرده و نزدیکانشان را از خودشان می‌رانند.
اختلال شخصیت دوری جو (اختلال شخصیت اجتنابی)
چنین افرادی از طرد شدن بسیار می‌ترسند. برای همین هر کاری می‌کنند تا با دیگران صمیمی نشوند و به همین دلیل دچار شخصیتی اجتنابی می‌شوند. تحمل این افراد برای کسانی که به آنها علاقه‌مند می‌شوند بسیار عذاب‌آور است.
چه زمانی اختلال های شخصیت خطرناکند
هر زمان که نشانه‌های اختلال شخصیت به شکلی افراطی و روان پریشانه بروز کند، خطرناک می‌شود. برای مثال اگر کسی که اختلال شخصیت ضد اجتماعی داشته باشد و در سرپیچی از قوانین و احترام نگذاشتن به حریم دیگران از حد بگذرد، ممکن است هم به خودش هم به افراد جامعه آسیب برساند. گاه در میان قاتل‌های حرفه‌ای نشانه‌های اختلال شخصیت ضد اجتماعی به شکل افراطی دیده می‌شود که نشان از خطرناک بودن این اختلال‌ها در صورت عدم مراجعه به دکتر است.
زمان مراجعه به دکتر برای درمان اختلالات شخصیتی
هر زمان که نشانه‌های نام برده شده در افراد دیده شد، زمان مراجعه به دکتر است. البته اکثر افرادی که درگیر اختلال های شخصیت هستند قبول نمی‌کنند که مشکل دارند و برای همین ممکن است به سادگی تن به مراجعه به مطب دکتر ندهند. برای همین باید سعی کنید آنها را به نوعی قانع کنید که حداقل یک بار برای معاینه به روانشناس یا روانپزشک رجوع کنند.
روش های درمان اختلال های شخصیت
امروزه متخصصان از روش‌های مختلفی برای درمان انواع اختلال شخصیت به کار می‌برند که مهم‌ترین آنها شامل موارد زیر می‌شود:
روان درمانی: روان درمانی توسط روانپزشک انجام شده و به جز تراپی، شامل روش‌های تخصصی دیگری هم هست. مثلا شناخت درمانی برای اختلال های شخصیت روشی است که در آن سعی می‌شود بیمار با مشکلات شخصیتی خود آشنا شده و از دریچه شناخت برای حل آنها تلاش کند. روش دیگر رفتاردرمانی شناختی (CBT) یافتن چگونگی تاثیر افکار روی رفتار و کنترل آن است.
دارو درمانی: دارو درمانی زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که نشانه‌های اختلال های شخصیت حاد شده و بیمار نتواند از عهده کنترل رفتارش برآید. در این صورت روان درمانگر بیمار را به روانپزشک ارجاع می‌دهد تا برایش نسخه‌ای از داروهای ضد اضطراب و روان پریش بنویسد.
سخن پایانی
در این مقاله ابتدا انواع اختلال روانی را معرفی کردیم و سپس اختلال های شخصیت که زیرمجموعه این اختلال‌های روانی است را بررسی کردیم. نشانه‌ها را گفتیم و درنهایت دو روش اصلی درمان انواع اختلال را شرح دادیم. در پایان امیدواریم این اطلاعات به شما کمک کند بهتر با انواع اختلال درمانی آشنا شده و از پس درمان آنها در خودتان یا نزدیکانتان برآیید.
سوالات متداول
اختلال شخصیت خودشیفته چه نشانه‌هایی دارد؟
افراد خودشیفته از انتقاد می‌ترسند، با دیگران به دیده تحقیر می‌نگرند و در کل خودشان را مرکز عالم می‌پندارند.
چه زمانی اختلال شخصیت خطرناک می‌شود؟
هر زمان که نشانه‌های آن به حد غیر قابل کنترل رسیده و باعث آسیب به بیمار و اطرافیان شود.
شناخت درمانی برای اختلال های شخصیت چیست؟
در این روش درمانی سعی می‌شود بیمار با مشکلات شخصیتی خود آشنا شود و از دریچه شناخت برای حل آنها تلاش کند.
