روانشناسی خانواده چیست

روانشناسی خانواده یکی از جنبه‌های مهم روانشناسی است که بسیاری از خانوده‌هایی که مشکل دارند می‌توانند از کاربردهای آن بهره ببرند. این شاخه روی بهبود روابط اعضای خانواده تمرکز دارد. برای همین ما در این مقاله از مجله سبک زندگی قصد داریم به این سوال پاسخ دهیم که اولا روانشناسی خانواده چیست و در ثانی چطور می‌توان از مزایای آن بهره برد. تا پایان مقاله با ما همراه باشید تا سوالی بدون پاسخ در ذهنتان باقی نماند.

تعریف روانشناسی خانواده

به بیان آکادمیک، خانواده نظامی اجتماعی و طبیعی است که یک سری قواعد را تعیین می‌کند و نقش‌هایی را برای اعضای خود مشخص می‌کند ( گلدنبرگ و گلدنبرگ ، ۱۹۹۶). به همین دلیل روانشناسی خانواده درصدد این است که نقش افراد در این نظام را بررسی کرده و در جهت بهبود روابط آنها در این چهارچوب بکوشد. در این شاخه از روانشناسی، خانواده به عنوان یک نظام با ویژگی‌ها و خواص مشخص در نظر گرفته می‌شود و هر فرد دارای نقشی در این نظام روابط است. کمک به سلامت روان و بهبود این روابط از اهداف روانشناس خانواده است.

از موضوعات مشخصی که در روانشناسی خانواده مورد مطالعه قرار می‌گیرد می‌توان به ارتباط کودکان با والدین، ارتباط والدین با یکدیگر، چگونگی حفظ سلامت سالمندان در نظام خانواده، محافظت جنسی خانواده، بررسی ارتباط افراد با محیط و تاثیر آن بر نظام خانواده و مشکلاتی مثل اعتیاد و طلاق که نظام خانواده را تهدید می‌کنند اشاره کرد.

مزایای استفاده از روانشناسی خانواده

با اینکه کمک‌گیری از روانشناسان به طور کلی مزایای زیادی چه در بعد فردی چه در بعد اجتماعی زندگی ما دارد، اما استفاده از روانشناسی خانواده مزایای ویژه‌ای دارد که شامل موارد زیر می‌شود:

---

بهبود روابط خانوادگی: روانشناس خانواده به اعضای یک خانواده کمک می‌کند تا با یکدیگر ارتباط مناسبی برقرار کنند.

درک بهتر اعضای خانواده: خیلی از اوقات پیش آمده که نوجوانان از عدم درک توسط دیگر اعضای خانواده گلایه می‌کنند. استفاده از روانشناسی خانواده به ما کمک می‌کند که اعضای خانواده خود را بهتر درک کنیم.

حل تعارضات بین زوجین: تعارضات بین والدین تاثیر منفی عمیقی روی کودکان به جای می‌گذارد. یک راه تست شده برای حل این مشکلات کمک گرفتن از روانشناس خانواده است.

کمک به درمان اعتیاد: اگر یکی از اعضای خانواده گرفتار اعتیاد شود، روی باقی افراد تاثیری منفی می‌گذارد. با استفاده از رویکردهای درمانی که روانشاس خانواده پیش می‌گیرد می‌توان این مشکل را به خوبی درمان کرد.

پشت سر گذاشتن مشکلات خاص: درگیر شدن با مشکلات مالی، عاطفی و سوگواری از دیگر مواردی است که با کمک روانشناس خانواده می‌توان به خوبی از آنها گذر کرد.

در روانشناسی خانواده چه مسائلی پوشش داده می شود؟

برای اینکه بهتر بدانیم روانشناسی خانواده چیست و بهتر آن را بشناسیم، بهتر است مسائلی که در این مدل روانشناسی پوشش داده شده و چگونگی حل آنها را به طور مجزا مورد بررسی قرار دهیم. این کار به ما کمک می‌کند بهتر بفهمیم که روانشناس خانواده دقیقا چه کمکی به ما کرده و چه شرایطی پدید می‌آورد تا بتوانیم از پس مشکلات خانواده به خوبی برآییم.

حل مسائل میان والدین و فرزندان

ارتباط میان والدین و فرزندان در بسیاری از جوامع و فرهنگ‌ها همیشه مشکلاتی به همراه داشته و دارد. روانشناس خانواده با برگزاری جلسات فردی و گروهی میان والدین و فرزندان، سعی در حل این مشکلات دارد. جلسات درمانی که برای حل این مشکل برگزار می‌شود شامل شناسایی مشکل، کمک به بهبود ارتباط میان والدین و فرزندان و فراهم کردن شرایطی برای بیان احساسات دو طرف است. ریشه بسیاری از این مشکلات به خاطر عدم بیان احساسات از سوی والدین و فرزندان است که روانشناس خانواده به بیرون ریزی آن کمک می‌کند.

حل مشکلات بین زوجین

مطالعات نشان می‌دهد که وجود مشکل بین زوجین باعث تاثیرات بسیار منفی روی روند رشد و نگاه کودکان به دنیا می‌شود و اگر کودکان کمتر از 10 سال سن داشته باشند و شاهد منازعات والدین باشند، تروما زده شده و در آینده با مشکلات رفتاری زیادی روبرو خواهند شد. به همین دلیل روانشناس خانواده با برگزاری جلسات گروهی و فردی میان زوجین سعی می‌کند صحبت دو طرف را شنیده، ریشه مشکلات را پیدا کرده و با برگزاری جلسات مشترک آنها را به صحبت با یکدیگر وادار کند تا مشکلشان را زودتر از اینکه کار به جای باریک کشیده شود حل کنند.

بیشتر بخوانید: چگونه با کودک 10 ساله خود رفتار کنیم؟

مشاوره اعتیاد

درگیر شدن هر کدام از اعضای خانوده؛ به خصوص یکی از والدین با اعتیاد، می‌تواند خانواده را تا مرز فروپاشی ببرد. مشاوره اعتیاد یکی دیگر از مواردی است که روانشناس خانواده درمان و کاهش مشکلات آن را پوشش می‌دهد. به طور خاص مشاور خانواده با ساپورت عاطفی افرادی که درگیر اعتیار هستند یا اعضای خانواده آنها، آگاهی و آموزش شخص درگیر اعتیاد، مدیریت اضطراب افراد خانواده و کمک به فرد معتاد بدون قضاوت و تحقیر سعی در حل مشکلات مرتبط با اعتیاد می‌کند. البته چالش اصلی در چنین مواردی با نزدیکان خود فرد معتاد است و مشاور تنها می‌تواند نقش آگاهی دهنده و حمایتگر را ایفا کند.

مشاوره جنسی

بخش وسیعی از مشکلاتی که زوجین با آن درگیر هستند متعلق به حیطه رضایت جنسی است که به دلایل مختلف طرفین زیاد درباره آن با روی باز با یکدیگر صحبت نمی‌کنند. روانشناس مشاوره با فراهم کردن بستری برای راحت صحبت کردن در این مورد شرایطی پدید می‌آورد که زوجین بتوانند مشکلات جنسی که با آن درگیر هستند را با یکدیگر در میان گذاشته و سعی کنند درباره آن صحبت کنند. برای استفاده از این خدمت لازم است از قبل بدانید که آیا مشاوره خانواده سکس تراپی نیز انجام می‌دهد یا خیر.

مشاوره سالمندان

در گذشته سالمندان جایگاهی ویژه در میان اعضای خانواده داشتند. این موضوع؛ به‌خصوص در فرهنگ ما ایرانیان پر رنگ‌تر از دیگر ملل است. با این حال زندگی مدرن شرایطی پدید آورده که اعضای خانواده در طول روز کمتر وقت دارند تا با سالمندان بگذرانند و همین موضوع ممکن است باعث شود میان اعضای خانواده و سالمندان یک سری تعارضات پیش آید. روانشناس خانواده با مشاوره دادن به سالمندان از یک سو و دیگر اعضای خانواده از سوی دیگر، سعی در حل این تعارضات و مشکلات دارد.

روش های درمانی در روانشناسی خانواده

حال که تا حد خوبی دانستیم روانشناسی خانواده چیست و چه مواردی را پوشش می‌دهد، بهتر است به طور تخصصی درباره شیوه‌های درمانی که به کار می‌برند نیز صحبت کنیم. در کل هر روانشناس خانواده از 5 روش برای حل مشکلاتی که از آنها نام بردیم استفاده می‌کند که شامل خانواده درمانی روایتی، خانواده درمانی حمایتی، خانواده درمانی استراتژیک، خانواده درمانی کارکردی و خانواده درمانی سیستمی است. در ادامه هر کدام از این موارد را به طور خلاصه توضیح خواهیم داد.

خانواده درمانی حمایتی

در این روش مشاور سعی می‌کند به افراد یک خانواده بیاموزد که خانواده قرار است محیطی امن و سرشار از انرژی مثبت باشد. او با برگزاری جلسات گروهی، به افراد خانواده می‌آموزد که چطور از احساسات یکدیگر حمایت کرده و سعی کنند بدون قضاوت، حرف‌های همدیگر را شنیده و محیطی ساپورتیو ایجاد کنند.

خانواده درمانی استراتژیک

این روش یکی از مدرن‌ترین روش‌ها در دنیای روانشناسی است. در این روش روانشناس سعی می‌کند با بازآفرینی مشکلی خاص در زبانی جدید و به صورت استراتژیک، از بار منفی آن کاسته و به افراد خانواده بیاموزد که چطور با آن مشکل از زاویه دیگری نگاه کنند. برای مثال ممکن است عادت یکی از افراد خانواده این است که مداوم با طعنه و بازگویی دیگر اعضا را مورد آزار و اذیت قرار دهد. روانشناس با ایجاد بستری برای تعریف دوباره آن عادت به زبانی طنز شرایطی پدید می‌آورد که این رفتار بار منفی کمتری داشته باشد و باعث ایجاد تعارض بین اعضای خانواده نشود.

خانواده درمانی روایتی

در این روش درمانی، هر کدام از اعضای خانواده باید در یک جلسه گروهی روایت خود را با روی باز و بدون ترس از قضاوت برای دیگر افراد خانواده بازگو کند. این کار به اعضای خانواده کمک می‌کند از زاویه‌ای دیگر برادر، خواهر یا والدین خود را بشناسند و نقش خودشان در روایتی که دیگر اعضا تعریف می‌کنند را دریابند. این کار باعث می‌شود یک پکیج کامل با ویژگی‌های مثبت و منفی از هر کدام از اعضای خانواده در مقابل دیگر اعضا به نمایش درآید و دیگر همه چیز سیاه و سفید دیده نشد.

خانواده درمانی کارکردی

این روش درمانی به طور خاص جهت حل مشکلاتی به کار می‌رود که نوجوانان پرتنش باعث اذیت دیگر اعضای خانواده می‌شوند. برای مثال اگر پسر نوجوان خانواده درگیر اعتیاد شده باشد، با خانواده درمانی کارکردی شرایطی پدید می‌آید که در مرحله اول اعتماد از دست رفته میان اعضای خانواده برگردد و در مرحله بعدی به آنها یادآوری کند که همه آنها اعضای یک خانواده هستند و باید برای حل این مشکل با یکدیگر همکاری کنند.

خانواده درمانی سیستمی

در این روش نیز روانشناس خانواده سعی می‌کند به اعضای خانواده نشان دهد که چطور رفتار سیستمی همه اعضا با یکدیگر در ارتباط بوده و ممکن است رفتارهای غلط هر کدام باعث ایجاد یک مشکل سیستمی برای کل خانواده شود.

ویژگی های روانشناسی خانواده مناسب

هر روانشناس خانواده مناسب باید یک سری ویژگی مشخص داشته باشد تا بتوان به آن اعتماد کرد. این ویژگی‌ها به طور خلاصه شامل موارد زیر می‌شود:

توانایی ارتباط قوی: روانشناس خانواده باید توانایی ارتباط قوی با تمام افراد از کودک تا سالمند داشته باشد تا روش‌های درمانی‌اش موثر باشند.

قدرت شنوندگی بالا: روانشناس خانواده‌ای مناسب است که گوش شنوای مناسبی داشته باشد و متکلم وحده جلسات روانشناسی نباشد.

همدلی و همدردی: توانایی همدلی و همدردی یک روانشناس خانواده روی روند مثبت درمان بسیار موثر است.

به جز این ویژگی‌ها، محیطی که در آن روش‌های درمانی پیاده می‌شود باید آرام، صمیمی، در ساعات کاری مناسب و بدون تنش باشد.

حرف آخر

در این مقاله سعی کردیم توضیح دهیم روانشناسی خانواده چیست و چه ویژگی‌هایی دارد. برای همین روش‌هایی که در این مدل روانشناسی به کار می‌رود را معرفی کردیم، مواردی که در آن پوشش داده می‌شود را بررسی کردیم و از مزایایی که دارد نام بردیم. در پایان امیدواریم مطالب گفته شده برای شما مفید بوده و بتوانید از این مزایا بهره کافی ببرید.

سوالات متداول

موضوعات روانشناسی خانواده چیست؟

کودک درمانی، بهبود روابط بین اعضای خانواده، مشاوره زوجین، مشاوره اعتیاد، مشاوره جنسی و مشاوره سالمندان از موضوعات اصلی روانشناسی خانواده است.

روانشناسی خانواده موفق چه ویژگی‌هایی دارد؟

توانایی ارتباط موثر، داشتن حس همدلی و همدردی، قدرت شنوندگی بالا و برگزاری جلسات در یک محیط امن و آرام از ویژگی‌های روانشناسی خانواده موفق است.

رویکردهای درمانی روانشناسی خانواده کدام است؟

روانشناسی خانواده حمایتی، استراتژیک، روایتی، سیستمی و کارکردی 5 رویکرد درمانی روانشناسی خانواده است که هر کدام مزایا و کاربردهای خود را دارد.